لحظه تحویل سال ۱۳۹۸

لحظه تحویل سال مبنای تقویم ایران هجری شمسی است ؟ چرا؟ برای بررسی تقویم از دوره مداری اجرام سماوی به عنوان واحد زمان استفاده می‌شود که بیشتر دوره های زمانی تعیین شده مربوط به ماه و خورشید است.تقویمی که از محاسبه دوره مداری ماه استخراج می‌شود، تقویم قمری و تقویمی که از محاسبه دوره مداری حرکت ظاهری یک سال خورشید استخراج می‌شود، تقویم شمسی نام دارد.

مبدا سال در اکثر تقویم‌های کشورهای مختلف جهان قراردادی است. برخی از تقویم‌ها مثل تقویم ترکی – مغولی از هر دو دوره مداری ماه و خورشید استفاده می‌کند که به نام تقویم خورشید ـ قمری موسوم است.همچنین در تقویم ایرانی از هر دو تقویم قمری و شمسی استفاده می‌شود اما تقویم هجری شمسی، تقویم رسمی ایران بوده و تمام مصوبات رسمی کشور بر مبنای تقویم شمسی است. تیم فارسی خوان حتی در لحظه تحویل سال نیز همراه شماست.

لحظه سال تحویل ۱۳۹۸

تحویل سال ۱۳۹۸ در ایران بامداد پنج شنبه ساعت یک و بیست هشت دقیقه و بیست و هفت ثانیه ۱:۲۸:۲۷ یکم فروردین ۱۳۹۸ هجری شمسی مطابق با ۱۵ رجب ۱۴۳۹ هجری قمری و ۲۱ مارس ۲۰۱۹ میلادی

تاریخچه باستانی تقویم ایران و لحظه تحویل سال

در سال ۴۵۸ هجری شمسی این قوانین تعیین تقویم به دستور ملک شاه سلجوقی در تقویم «جلالی» تدوین شد اما قبل از آن لحظه تحویل سال به این صورت نبود اما آغاز بهار و آغاز پاییز بسیار حائز اهمیت بوده و جشن‌ها و مراسم خاصی در میان ایرانیان باستان بر پا می‌شده است.

همچنین قبل از این دوره تقویم ما ۳۶۵ یا ۳۶۶ شبانه روزی بوده به طوری که ۱۲ ماه ۳۰ روزی استفاده می‌شده و پنج یا شش شبانه روز اضافی برای پاسداشت جشن‌های نوروزی بوده یعنی از روزهای ۲۴ اسفند ماه عید نوروز شروع می‌شد و اول فروردین مردم به سر کار می‌رفتند و در آن زمان بدون محاسبه لحظه تحویل سال به طور قراردادی از قاعده کبیسه نظیر آنچه در مورد تقویم میلادی صادق است، استفاده می‌شد.

چگونگی محاسبات تقویم برای یافتن لحظه تحویل سال

همان طور که برای محاسبه زمان حرکت یک جسم متحرک نیاز به نقطه مبداء داریم که بدون آن دوره حرکت دقیقا به دست نمی‌آید‏‏‏‏‏‏‏‏‏ برای تعیین حرکت خورشید نیز باید از نقطه مبدایی تحت عنوان نقطه اعتدالین استفاده کنیم. نقطه اعتدالین یا دایره البروج به هر یک از دو نقطه تقاطع مسیر ظاهری سالانه خورشید با استوای سماوی (امتداد استوای زمین تا آسمان شب) گفته می‌شود که شامل اعتدال فروردین (بهاری) و اعتدال مهر (پاییزی) است.

در دو نیمکره فصول عکس هم هستند به طوری که به عنوان مثال اعتدال بهاری در نیمکره شمالی مقارن با اعتدال پاییزی در نیمکره جنوبی است که بنابراین مبدا حرکت برای محاسبه زمان حرکت خورشید نقطه اعتدال فروردین نیمکره شمالی است. از این لحظه محاسبات شروع می‌شود و زمانی که خورشید دوباره به این نقطه برسد (از مبداء تا مبداء ) یک دور گردش آن تمام شده و سال جدید آغاز می شود.

چگونگی محاسبه روز اول فروردین و لحظه تحویل سال

لحظه تحویل سال همان لحظه رسیدن خورشید به مبداء حرکت آن همان نقطه اعتدال فروردین است و طبق محاسبات هر گاه فاصله خورشید از نقطه اعتدالی، برابر با صفر شود‏ این لحظه تحویل سال را به ما می‌دهد.

سال بیش از ۳۶۵ روز است و روز ۲۹ اسفند هر سال فاصله خورشید از نقطه اعتدال محاسبه می‌شود. برای چند روز بعد هم حساب می‌شود که هر بار برابر صفر شود.همچنین اگر لحظه تحویل سال بعد از لحظه ظهر (حدود ۱۲ و ۷ دقیقه) باشد فردای آن، روز اول فروردین است.

چگونگی محاسبه لحظه تحویل سال با کمک جغرافیا

امتداد استوای زمین در کره آسمان (برای سادگی آسمان را کره‌ای فرض می‌کنیم که ستاره‌ها، خورشید و سیارات روی آن قراردارند)، استوای سماوی را می‌سازد، خطوط میل موازی استوای سماوی‌اند و امتداد محور زمین به قطب‌های آسمان می‌رسد، قطب شمال آسمان بالای قطب شمال زمین و قطب جنوب آسمان بالای قطب جنوب زمین است.

اگر دو قطب شمال و جنوب زمین را به هم وصل کنیم، خطی به‌دست می‌آید که به آن محور گردش زمین می‌گوییم. امتداد محور زمین کره فرضی آسمان را در دو نقطه قطع می‌کند که به آنها قطب‌های آسمان می‌گوییم. اگر درست در نقطه قطب شمال زمین باشید، قطب شمال آسمان دقیقا بالای سر شماست و قطب جنوب آسمان زیر پایتان.

خطوطی را موازی خط‌های عرض جغرافیایی زمین در آسمان رسم می‌کنیم، به این خط‌ها میل می‌گوییم. دایره‌ای را که از تقاطع صفحه استوای زمین با کره آسمان تشکیل می‌شود، استوای آسمان (استوای سماوی) می‌نامیم. استوای سماوی دقیقا بالای استوای زمین قرار دارد، اگر در استوای زمین باشید، استوای سماوی در آسمان شما نیم‌دایره‌ای است که شرق را به غرب وصل می‌کند و دقیقا از بالای سرتان می‌گذرد. و اگر در قطب‌های زمین باشید استوای سماوی دایره افق شما خواهد بود.

حرکت زمین و محاسبه لحظه تحویل سال

همه ما می‌بینیم که خورشید هر روز از شرق طلوع می‌کند، مسیری را در آسمان می‌پیماید و در افق مغرب به پشت زمین می‌رود و به خوبی می‌دانیم که این حرکت ظاهری خورشید در اثر حرکت وضعی زمین (گردش زمین به دور خودش در هر شبانه‌روز) پدید می‌آید. اما خورشید حرکت دیگری هم در آسمان دارد. اگر خورشید آن‌چنان کم‌نور بود که دیگر ستاره‌ها هم در کنارش دیده‌ می‌شدند، می‌توانستیم یک آزمایش جالب ترتیب دهیم.

ما هر روز موقعیت خورشید را در آسمان با در کنار ستاره‌ها ثبت می‌کردیم و می‌دیدیم که خورشید در زمینه ستاره‌های ثابت هر روز کمی به سمت غرب حرکت می‌کند. این حرکت خورشید تصویر حرکت انتقالی (گردش زمین به دور خورشید) زمین است. در آزمایش ما خورشید تقریبا ‌٢۴ / ‌٣۶۵ روز بعد دوباره به محل اولش در زمینه ستاره‌ها باز می‌گردد.

وقتی که هر روز محل خورشید را زمینه ستاره‌ها ثبت کنیم، خطی به دست می‌آوریم که مسیر حرکت سالانه خورشید در آسمان است. به این مسیر دایره‌البروج می‌گوییم. در حقیقت دایره‌البروج تصویر صفحه مداری زمین روی کره آسمان است. از دید ما روی زمین مسیر حرکت سالانه خورشید در آسمان (دایره‌البروج) همواره ثابت است و از صورت‌های فلکی خاصی می‌گذرد که در نجوم قدیم و طالع‌بینی به آنها برج می‌گویند. وقتی که می‌گویند خورشید در برج سنبله است، یعنی خورشید در صورت فلکی سنبله قراردارد.

به مسیر حرکت سالانه خورشید در آسمان دایره‌البروج می‌گوییم. دایره‌البروج با استوای سماوی زاویه ‌۵ / ‌٢٣ درجه می‌سازد و در دو نقطه آن را قطع می‌کند. به نقطه‌ای که در آن خورشید از جنوب استوای سماوی به شمال آن می‌آید، نقطه اعتدال بهاری می‌گوییم. خورشید در لحظه تحویل سال در نقطه اعتدال بهاری است.

دایره‌البروج با استوای سماوی موازی نیست و با آن زاویه ‌۵ / ‌٢٣ درجه می‌سازد و در دو نقطه آن را قطع می‌کند. این یعنی خورشید در مسیر سالانه‌اش گاه بالاتر و گاه پایین‌تر از استوای آسمان است. به همین دلیل است که از دید ما که در نیمکره شمالی زمین هستیم، خورشید در تابستان ارتفاع بیشتری از افق می‌گیرد و مستقیم به زمین می‌تابد و روزهای تابستان طولانی‌ترند؛ چون خورشید در تابستان بالا (شمال) استوای سماوی است.

وقتی که خورشید در یکی از دو نقطه‌ای است که دایره‌البروج استوای سماوی را قطع می‌کند، دقیقا عمود بر استوای زمین می‌تابد. در این زمان طول شب و روز در تمام نقاط زمین برابر است. به این نقاط نقاط اعتدال و به این زمان زمان اعتدال می‌گوییم. اعتدال بهاری در ابتدای بهار رخ می‌دهد و اعتدال پاییزی در ابتدای پاییز. در اعتدال بهاری خورشید از جنوب (پایین) استوای سماوی به شمال آن می‌آید و پس از آن طول روزها برای ساکنان نیم‌کره شمالی زمین بیشتر خواهد شد.

لحظه تحویل سال شمسی

لحظه تحویل سال شمسی زمانی است که خورشید به نقطه اعتدال بهاری می‌رسد. ایده و کار روی چنین تقویم دقیق و جالبی از شاهکارهای ایرانیان بوده ‌است و تقویم شمسی میراث با ارزشی است که به ما رسیده ‌است.

این نقشه محل خورشید را در این لحظه روی دایره ‌البروج در نزدیکی نقطه اعتدال بهاری نشان می‌دهد. خط سیاه دایره‌البروج، مسیر حرکت خورشید، است. خط آبی افقی نمایان‌گر استوای آسمان و خط آبی عمودی نصف‌النهار مبدأ آسمان است. نقطه اعتدال بهاری محل تقاطع این سه خط است. خورشید در لحظه تحویل سال در این نقطه قرار می‌گیرد.

شاید نخستین مفهوم گذشت زمان برای آنان طلوع و غروب خورشید بوده است. بالا آمدن گوی فروزانی از شرق و فرونشستن آن در غرب و تکرار مداوم آن، انسان را به مفهوم روز و شب و سپس “شبانه روز” رهنمون شد. این بنیادی ترین جزء یک نظام سنجش زمان است: “پدیده ای متناوب و تکرار شونده” خوشبختانه طبیعت چندین پدیده متناوب دیگر نیز در اختیار انسان قرار داده است و از اینجا بود که مفاهیم سال، فصل و ماه پدید آمد.

 اما چرا انسان به واحدهای بزرگتر از روز روی آورد

با استفاده از واحدهای بزرگی همچون سال، دهه و قرن کار آسان تر می شود. واحد بزرگتر از روز ماه بود: یک دوره ی اهله ی ماه که از یک بدر تا بدر بعدی، یا از یک هلال نو تا هلال نوی بعدی طول می کشید. این مدت تقریبا ۲۹ تا ۳۰ روز است. بنابر این اولین تقویم های بشر تقویم های قمری بوده است، زیرا تنها با نگاه به شکل اهله ی ماه می توان تشخیص داد که در چندمین روز ماه قرا داریم و احتیاج به هیچ محاسبه ی دیگری نیست.

برای انسان های اولیه، همین کافی بود که یک سال را به طور تقریبی ۳۶۰ روز و یک ماه را ۳۰ روز بداند اما پیشرفت تمدن، باعث نیاز به دقت بیشتر در محاسبه زمان شد و این امر، یک مشکل بزرگ را نمایان ساخت: متأسفانه واحدهای بزرگتر از زمان، حاصلضرب صحیحی از واحد های کوچکتر نبودند. به عبارت دیگر، در یک سال نمی توان تعداد صحیحی از شب و روزهای کامل را جای داد.

البته گفته بالا به هیچ وجه دقیق نیست. وقتی می گوییم “سال” باید دقیقاً مشخص کنیم که منظورمان از سال چیست؛ همین طور برای شبانه روز. تعجب نکنید! در “نجوم کروی” چندین نوع سال و روز و ماه وجود دارد. اگر یک متن نجوم کروی مربوط به زمان را بخوانید، مطمئناً از دیدن اسامی عجیب و تعاریف گوناگون دستگاه های مختلف زمان، در شگفت خواهید شد.

احتمالا با دو نوع از سال ها آشنایید سال شمسی و سال قمری. مبنای طبیعی این سال ها از نامشان پیدا است. یعنی سال شمسی از حرکت خورشید و سال قمری از حرکت ماه بهره می گیرد. همانطور که می دانید، در اصل این زمین است که به دور خورشید می گردد. اما از آنجا که حرکت، نسبی است؛ ما بر روی زمین تصور می کنیم که خورشید در طول سال در حال حرکت در آسمان است. این حرکت در یک مسیر خاص در آسمان صورت می گیرد که “دایره البروج” نام دارد و ما بعداً در باره آن بیشتر صحبت خواهیم کرد.

این حرکت با حرکت روزانه ی خورشید که از شرق به غرب در ۲۴ ساعت یک دور می زند، فرق دارد. این حرکت را تنها با توجه به ستارگان زمینه ی آسمان می توان فهمید که خورشید در طول یک سال یک دور در میان ستارگان زمینه ی آسمان از غرب به شرق دور می زند. حال، با توجه به آنچه گفتیم، می توان یک سال شمسی را “مدت زمان حرکت خورشید از یک نقطه خاص در آسمان و بازگشت به همان نقطه” تعریف کرد. این ساده ترین سال است که به آن “سال برجی” هم گفته می شود.

از آنجا که این نوع سال با خورشید در ارتباط است و خورشید هم یکی از عوامل کنترل کننده طبیعت و فصول است، در بیشتر تقویم ها از این نوع سال استفاده شده است. اما در سال قمری، مدت زمان ۱۲ بار دیدن هلال ماه نو یا ۱۲ یار دیدن بدر کامل ماه به عنوان مبنا انتخاب شده است. هرچند این نوع سال بر مظاهر طبیعت و فصول منطبق نیست، اما از آنجا که تاریخ دین ما براین اساس بنیان شده است، از آن نیز استفاده می کنیم.

برگردیم به سال شمسی، یعنی مدت زمان دو عبور متوالی خورشید از یک نقطه ثابت در آسمان. انسان در اعصار گذشته این مدت زمان را ۳۶۵ روز اندازه گرفته بود و براساس آن به محاسبه تاریخ می پرداخت. اما به تدریج که شمار سال ها فزونی یافت، اندیشمندان دریافتند که این سال های ۳۶۵ روزی، کم کم از فصول سال انحراف پیدا می کنند. متفکران به این فکر افتادند که طول سال ها را دقیق اندازه بگیرند. این اندازه گیری ها با همان وسایل ابتدایی نشان می دادند که طول یک سال شمسی اندکی از ۳۶۵ روز بیشتر است؛ یعنی حدود ۲۵ر۳۶۵روزه است. حال به نظر شما چگونه می توان این ۲۵ر۰ روز و یا ساعت را به حساب آورد.

توجه کنید که این ۶ ساعت های اضافی، پس از ۴ سال، به یک شبانه روز (۲۴ ساعت) می رسند. پس اگر در یک دوره ۴ ساله، یک روز به انتهای سال چهارم بیفزاییم وآن را ۳۶۶ روز در نظر بگیریم، مشکل حل می شود. چرا که در این صورت ۴ سال دارای ۱۴۶۱ روز(۳۶۶+۳×۳۶۵) خواهد شد. یعنی هر سال به طور متوسط ۲۵ر۳۶۵ روز خواهد داشت. این نظام کبیسه ای را بیشتر تقویم های باستانی به کار برده اند(سال چهارم را که ۳۶۶ روز است، سال کبیسه می نامند).

تقویم جلالی و لحظه تحویل سال

بعد از اسلام در ایران تقویم منظمی وجود نداشت. در محافل سیاسی و علمی جهان اسلامی که ایران نیز جزو آن به حساب می آمد، تقویم هجری قمری به کار می رفت، اما در بین عامه مردم ایران، تقویم کهن باستانی (تقویم یزدگردی) معمول بود.

اما در حساب های کبیسه های این تقویم سهل انگاری می شد، تاجایی که در عهد ملکشاه سلجوقی، نوروز به اواسط شهریور ماه رسیده بود! این مسائل مشکلات عدیده ای را در حساب های مالی و خراجی یک سال ایجاد می کرد. به همین سبب دانشمندان آن زمان به همت حکیم عمر خیام و با حمایت ملکشاه و وزیر دانشمند وی، خواجه نظام الملک طوسی، به اصلاح و احیای تقویم شمسی قدیم ایرانی بر مبنای هجرت پیامبر بزرگ اسلام (ص) اقدام کردند و تقویم تازه را به لقب سلطان جلال الدین ملکشاه، تقویم “جلالی” نامیدند.

در این تقویم مقرر شد که سال با رسیدن خورشید به نقطه اعتدال بهاری آغاز شود. این همان “لحظه تحویل سال” است. بنابر این “لحظه تحویل سال، لحظه ای است بین ظهر روز اول فروردین و ظهر روز آخر اسفند، که مرکز خورشید بر نقطه اعتدال بهاری منطبق شود.”

خیام، منجم و شاعر ایرانی حال از آنجا که تقویم هجری شمسی کنونی ما نیز اساساً همان تقویم جلالی است (تنها فرق این دو در مبدأ تقویم است). بنابرین مفهوم تحویل سال در تقویم کنونی ما همان است که در تقویم جلالی ذکر شد. همچنین بر طبق قوانین این تقویم اگر تحویل سال، قبل از ظهر (ساعت ۱۲) به وقوع بپیوندد آن روز، اول فروردین واگر بعد از ظهر اتفاق بیفتد آن روز آخر اسفند سال قبل خواهد بود. حال به مسأله محاسبه این لحظه می پردازیم.

اگر طول سال شمسی ثابت بود، این محاسبه بسیار ساده بود. زیرا در این صورت، اگر زمان تحویل یک سال را می دانستیم با افزودن تقریباً ۶ ساعت به آن زمان تحویل سال بعد را به دست می آوردیم. این ۶ ساعت و یا به طور دقیقتر ۵ ساعت و ۴۸ دقیقه همان خرده اعشاری در طول سال شمسی (تقریباً ۲۴۲۲ر۳۶۵ روز) است. اما طول سال همواره ثابت نیست و این به سبب تغییراتی است که در مسیر حرکت زمین در آسمان به وجود می آید.

در واقع برای محاسبه دقیق زمان این لحظه باید معادلات حرکت خورشید و چندین معیار دیگر را نیز در نظر بگیریم. این محاسبات و معادلات، نسبتاً پیچیده اند. با این همه، تغییرات مزبور نسبتاً کوچک هستند و شما می توانید برای بدست آوردن زمان تقریبی لحظه تحویل سال های بعد از همان روش گفته شده در بالا استفاده کنید. یعنی کافی است ۶ ساعت به زمان تحویل سال بعدبیافزایید. حال دیگر شما می دانید که حدوداً چه ساعتی باید منتظر تحویل سال باشید.

این مطلب توسط تیم فارسی خوان جمع آوری و تکمیل شده است امیدوارم که از این مطلب استفاده کرده باشید.همچنین از شما همراه گرامی می خواهیم که برای پیشرفت این مطلب نظر خود را از بخش دیدگاه برای ما ارسال کنید و با دیگر کاربران به تبادل نظر بپردازید.