روانشناسی بالینی یکی از از پرکاربرد ترین حوزه های روانشناسی است که به تشخیص و درمان بیماری های روانی با روش های مخصوص به خود مانند شناخت درمانی و بدون تجویز دارو می پردازد. روانشناسی بالینی بزرگترین حوزه در بین حوزه‌های روانشناسی است و خصوصاً در ایران بیشترین شمار روانشناسان در این رشته کار می‌کنند.
یعنی رشته‌ای که سر و کارش با کاربرد اصول روان شناختی در امر تشخیص و درمان مشکلات عاطفی و رفتاری مانند بیماری روانی، بزهکاری نوجوانان، اعتیاد، کشمکش‌های زناشویی و خانوادگی، و سایر مشکلات سازگاری است.
روانشناسی بالینی خود دارای چند رشته تخصصی است که از آن میان می‌توان به سلامت روانی کودکان، سلامت روانی بزرگسالان، اختلالات هیجانی، سوء مصرف دارو، ناتوانی‌های یادگیری و روانشناسی سلامت اشاره کرد. وبرای کسب اطلاعات بیشتر با فارسی خوان همراه باشید.
روانشناسی بالینی
روانشناسی شامل شاخه‌های متفاوتی مانند روانشناسی عمومی، روانشناسی صنعتی سازمانی، روانشناسی کودک، روانشناسی کودکان استثنایی، روانشناسی اجتماعی و روانشناسی بالینی می‌باشد.
روانشناسی بالینی شاخه‌ای است که به درک، پیش‌بینی و درمان نابهنجاری، ناتوانی و آشفتگی‌های شناختی، هیجانی، زیست‌شناختی، روان‌شناختی، اجتماعی و رفتاری کمک می‌کند و از عمر آن به عنوان یک رشته تخصصی و مستقل حدود ۹۰ سال می‌گذرد. تاریخ آن با تکامل روانشناسی آمیخته است و گذشته آن به زمان انسان اولیه می‌رسد؛ زمانی که بشر نخستین امراض روانی را پدیده‌ای ماورءالطبیعه می‌دانست.
حوزه کاری روانشناسی بالینی
نقش‌های تعریف شده برای روانشناسی بالینی را می‌توان ارزیابی و تشخیص، مداخله و درمان، مشاوره، آموزش و نظارت بر کار روان‌درمانگرها و همچنین پژوهش و مدیریت دانست.
یک روانشناس بالینی با توجه به علاقه و توانایی‌اش می‌تواند در هر یک از چهار زمینه زیر به فعالیت بپردازد کشف ماهیت بیماری‌های روانی و روش درمان افراد مبتلا در مواردی این کار با مشارکت روانپزشک انجام می‌شود، چرا که در مواردی با تجویز دارو روند درمان بهتر پیش می‌رود و تجویز دارو بر عهده روانپزشک می‌باشد، روانشناس بالینی برای روان درمانی از رویکردهای متفاوتی مانند رفتار درمانی، روانکاوی، شناخت درمانی و … استفاده می‌کند.
روانشناسی ستاره
روانشناس بالینی ممکن است در بیمارستان‌های روانی، مراکز مشاوره و روان درمانی، زندانها، بیمارستانها، مدارس، دانشگاهها، پرورشگاهها، کودکستانها، مراکز نگهداری از سالمندان، کارخانه‌ها و انواع دیگر موسسات انجام وظیفه کند و با دادگاه‌های کودکان یا سازمان‌های نظارت بر بزهکاران، درمانگاه‌های بهداشت روانی، نهادهای ویژه با روانپزشکی، ارتباط نزدیک داشته باشد.
در نهایت سر و کار روانشناسان بالینی در اکثر موارد با افراد یا رفتارهای نابهنجار بوده و از این رو یک روانشناس بالینی برای درمان این نابهنجاری‌ها لازم است علاوه بر یک دید جامع نگر، دارای قدرت روحی بالایی باشد.واز روانشناسی ستاره استفاده نمود.
عوامل موثر در پیدایش روانشناسی بالینی
پیدایش و تکامل روانشناسی بالینی پیشرفت در ماهیت هوش و اندازه گیری آن ، تفاوتهای فردی ، روانشناسی کودک نیز نقش داشته‌اند. حد فاصل میان روانشناسی بالینی و روانشناسی کودک از بعضی جهات بسیار نامشخص است. زیرا روانشناسی بالینی در اصل به سبب علاقه به مسائل کودکان عقب افتاده بوجود آمد. پیدایش ابزارها و آزمونهای روانی نیز در تکامل روانشناسی بالینی نقش اساسی داشته‌اند.
روانشناسی بالینی در ایران
در جریان تاریخ نود ساله روانشناسی بالینی در دنیا ، ایران تاریخچه سی ساله‌ای دارد. اولین درس در این رشته از روانشناسی در سال ۱۳۴۴ شمسی در گروه روانشناسی دانشگاه تهران تدریس شد و اولین کتاب در این زمینه به نام روانشناسی بالینی تالیف سعید شاملو در سال ۱۳۴۵ شمسی از طرف دانشگاه تهران منتشر شد. نخستین کلینیک روانشناسی در سال ۱۳۴۶ و در دانشگاه تهران تحت عنوان مرکز مشاوره و راهنمایی ایجاد شد.
در این مرکز برای اولین بار کار سیستمی مرکب از یک روانشناس بالینی که سرپرست مرکز نیز بود، یک روانپزشک و یک مددکار اجتماعی به بررسی مسائل روانی دانشجویان پرداختند و با همکاری هم در تشخیص و درمان نابهنجاریهای رفتاری آنها اهتمام ورزیدند. رشته روانشناسی بالینی عمدتا در اوئل دهه سال ۱۳۵۰شمسی زمانی رسمیت یافت که در گروه روانپزشکی دانشکده پزشکی دانشگاه تهران واقع در بیمارستان روزبه برنامه‌ای به نام فوق لیسانس روانشناسی بالینی ایجاد شد.
ویژگیهای روانشناسی بالینی
وظایف روان شناسی بالینی متنوع و مختلف است و به موسسه‌ای که روانشناسی در آن کار می‌کند و همچنین به نوع تحصیلات و تعلیمات عملی که داشته است بستگی دارد. برای مثال وظایف روانشناسی بالینی در بیمارستان روانی ممکن است منحصر به تشخیص بیماری از طریق تست باشد یا به روان درمانی بپردازد یا مشغول تحقیقات شود و یا تعلیم عده ای را به عهده بگیرد.
روانشناس بالینی ممکن است در مدارس ، مراکز مشاوره کودکان ، زندانها ، بیمارستانها ، دانشگاهها ، پرورشگاهها ، کودکستانها ، وزارت کار ، کارخانه‌ها و انواع دیگر موسسات انجام وظیفه کند.
انواع روانشناسی بالینی
چهار نوع روانشناسی بالینی وجود دارد:
- دسته‌ای که برای درمان بیماری با روانپزشکان و روانکاوان اشتراک مساعی می‌کنند و بیشتر به کشف ماهیت بیماری و طرز معالجه یک فرد خاص توجه می‌کنند.
- دسته بعد روانشناسی که وقت خود را بطور عمده صرف اندازه گیری خصوصیات افراد بوسیله تستهای روانشناسی می‌کنند.
- دسته دیگر فعالیتهای دسته اول و دوم را بطور مساوی انجام می‌دهند یعنی هم به تشخیص و هم به درمان می‌پردازند.
- دسته آخر روان شناسانی هستند که به تحقیق و آزمایش خصوصیات بیماران روانی علاقه دارند و از طریق تجربی برای کشف علل ، علائم و طرق درمان می‌کوشند. روان شناسان معتقدند که آگاهی از تمام این روشها برای آماده ساختن روانشناسی بالینی ضروری است و روان شناسی بدون آشنایی با آنها نمی‌تواند به نحو موثری انجام وظیفه نماید.
تشخیص در روانشناسی بالینی
برای تشخیص در روانشناسی بالینی از روشهای مختلف برای تشخیص اختلالات استفاده می‌کنند. از جمله این روشها مشاهده رفتار بیمار ، مصاحبه کلینیکی ، آزمونهای روانی بررسی تاریخچه فردی و غیره است. ضرورت رجوع به روانشناس آن وقتی است که فرد احساس کند درکاری و یا در حل مشکلاتی احتیاج به کمک تخصصی دارد. روانشناسان تنها به مداوای بیماری نمی پردازند.
درمان در روانشناسی بالینی
روشهای مختلف درمان در روانشناسی بالینی وجود دارد که روان شناسانی با توجه به رویکرد نظری که در روانشناسی دارند یکی از آنها بکار می‌برند. مثل شناخت درمانی ، رفتار درمانی ، روانکاوی و غیره برخی از روان شناسان بالینی دیدگاه التقاطی دارند و از تمام شیوه‌های درمانی بهره می‌برند.
روشهای درمان اینگونه بیماران که تصور می‌شد دچار جن زدگی و ارواح خبیثه شده باشند. عبارت بود از سوراخ کردن جمجمه به منظور آزاد کردن روح پلید و به زنجیر بستن، تنبیه جسمی و سوزاندن و انواع شکنجه‌های دیگر در اواخر قرن هجده در فرانسه پزشکی به نام فیلیپ پنیل رئیس بزرگترین بیمارستان روانی فرانسه شد. او با اصلاحات نوع دوستانه به درمان روانی کمک کرد. در قرن نوزدهم مسمزیسم بوجود آمد. مسمز فردی بود که با استفاده از هیپنوتیزم به درمان بیماران روانی پرداخت.
شیوه های کار در روانشناسی بالینی
روانشناسی بالینی و یا کلینیکی یکی از شاخه های شیوه های کار در روانشناسی بالینی است که منحصراً به شناخت و مداوای بیماری های روانی می پردازد. این نکته به این معنا نیست که آدم باید مبتلا به اختلالات شدید روانی باشد و یا علائم شدید بیماری از خود نشان دهد.
تا برای مداوای آنها به مطب روانشناس رجوع کند. هر فردی در رابطه ای متقابل با محیط زندگی اش به سر می برد و مدام در حال تأثیر گذاری و تأثیر گرفتن از محیط زندگی اش است. به این معنا هر فردی دارای یک دنیای درون و یک دنیای بیرون است که شکل دادن به هر دوی آن دنیا ها با روابطی که خاص خود آن فرد هستند و توسط افکار ، احساسات و رفتارهای وی ساخته و به کار گرفته می شوند صورت می گیرد.
روان درمانی فردی
منظور از روان درمانی فردی شکلی است که فرد با روان درمانگر خود در جلسات ملاقاتی که فقط آن دو در آن شرکت می کنند حضور می یابد . در روان درمانی فردی این امکان فراهم می آید که فرد با احساسات و افکار خود آشنایی عمیق بیابد ، به علت وجود آنها پی ببرد ، روابط فردی خود را با دیگران و با چیزهایی که زندگی جمعی را می سازند.
آشکارتر درک کرده و آنها را بهتر بشناسد و در نگاه کلی شخصیت خود را بهتر درک کند. تنها بعد از این مرحله است که فرد می تواند برای رفع مشکلاتی که وی را فرسوده کرده اند اقدام کند، بدون اینکه مانند گذشته دائماحالت ضعف ، ناتوانی ، درد ، خودخوری ، سرکشی ، پرخاش و خشونت و غیره جلوی رفع مشکلاتش را بگیرند.
روان درمان گروهی
روان درمانی گروهی شکل دیگری از روان درمانی است که برای مسائل معینی برقرار می گردد و معمولاً شکل پیشرفته تری نسبت به روان درمانی فردی دارد. برای تشخیص این که روان درمانی گروهی به درد چه کسی می خورد هر فردی تعدادی جلسات روان درمانی فردی را پشت سر می گذارد و سپس می تواند به جمعی از کسانی که همان مشکلات را دارند بپیوندد.
مشاروه خانوادگی و خانواده درمانی
در خانواده درمانی تمام اعضاء یک خانواده به عنوان تک اعضای یک سیستم حرکت می کنند. در ابتدای روابط ، مشکلاتی حضور دارند که تاب و توان یکایک اعضا را سلب کرده اند . هرکدام از اعضای خانواده علیرغم تلاشهای بسیارشان برای کنترل دامنه ی مشکلات رفته رفته به جایی رسیده اند که نمی توانند با یکدیگر و به عنوان تک تک اعضای یک سیستم مشکلاتشان را حل کنند.
بلکه هر کدام با رفتارشان باعث پایدار ماندن مشکلات و سخت تر شدن آنها می شوند. در این حال مهم است اشاره شود که در اینجا چیزی به عنوان تقصیر و یا گناه وجود ندارد و اصلامهم نیست که چه کسی مسبب مسائل شده است . بلکه هدف اول این است که به مشاوره خانوادگی مراجعه نموده ودر خانواده درمانی فهمیدن نقش تک تک اعضای خانواده برای برنامه ریزی و ایجاد تغییرات لازم است.
روانشناسی بالینی با معاینه، تشخیص، درمان و جلوگیری از اختلالات ذهنی سروکار دارد. با وجودی که روان شناسان بالینی غالبادر مراکز درمانی و بهداشتی کار می کنند امّا پزشک نیستند و دارو تجویز نمی کنند. روانشناسی بالینی بزرگترین حوزه در بین حوزه های روان شناسی است.
این مطلب توسط تیم فارسی خوان جمع آوری و تکمیل شده است امیدوارم که از این مطلب استفاده کرده باشید.همچنین از شما همراه گرامی می خواهیم که برای پیشرفت این مطلب نظر خود را از بخش دیدگاه برای ما ارسال کنید و با دیگر کاربران به تبادل نظر بپردازید.
دیدگاهتان را بنویسید