مراقبت از سالمند بیمار در خانه

همه ما با گذشت زمان به مرحله ای از زندگی به نام سالمندی خواهیم رسید. یا شاید هم همین الان بعضی از افراد مهم در زندگیمان مثل والدین، به سن سالمندی رسیده باشند و ما برای مراقبت از سالمند در خانه ندانیم چکاری باید انجام بدهیم بخصوص اگر این سالمند، بیمار نیز باشد در اینصورت شرایط نگهداری از آنها در منزل خاصتر است. سایت فارسی خوان برای کمک به شما دوستان در مراقبت از سالمند بیمار در خانه این مطلب را گرداوری کرده است.

مراقبت از سالمند

میزان مراقبت از سالمند خیلی به وضعیت سلامتی آنها بستگی دارد. معمولا سنین بالای ۶۰ سال را سنین سالمندی مینامند. هرچند، همه ما ممکن است افراد بسیاری را در این سن و سال دیده باشیم که افزایش سن تاثیر چندانی روی آنها نداشته است. که این موضوع میتواند نشان دهنده مراقبت های صحیح در دوران جوانی باشد.

اما میتوان به طور کلی سالمندان رابر اساس سن و وابستگی به صورت زیر تقسیم بندی کرد:

از نظر سنی در سه گروه طبقه بندی می شوند:

• سالمند جوان (۷۰-۶۰ سال)
• سالمند میانسال (۸۰-۷۱ سال)
• سالمند پیر (۸۱ سال به بالا)

و از نظر میزا ن وابستگی به سه گروه:

• دارای حداقل وابستگی
• وابستگی نسبی
• حداکثر وابستگی

همانطور که میدانید سالمندان در این دوره از زندگیشان با ناتوانی هایی مواجه میشوند و بیشتر در معرض ابتلا به بیماری هستند، بسیاری از سالمندان ترجیح میدهند دوران بیماری خود را در منزل استراحت کنند. در این شرایط اگر نخواهیم پرستار استخدام کنیم باید خودمان اصول لازم را برای نگهداری و مراقبت از سالمند را بدانیم.سالمند بیمار که بی تحرک در بستر است یا اینکه توانایی حرکتی کمی دارد به مراقبت های خاصی از نظر تغذیه،نظافت و استحمام و ….نیاز دارد.

همچنین اگر سالمند در بیمارستان بستری است باید قبل از بردن به منزل اطلاعات کافی از پزشک کسب شود.

اقدامات لازم قبل از شروع مراقبت از سالمند بیمار

اگر سالمند در بیمارستان بستری است قبل از ترخیص و شروع مراقبت از سالمند بیمار در خانه باید اقدامات لازم را انجام دهیم و همچنین اطلاعات کافی برای نگهداری و مراقبت از بیمار را در منزل گرداوری کنیم. میتوانیم برای آگاهی از نحوه مراقبت سوالات زیر را از پزشک و پرستار بپرسیم.

• بهبود بیماری یا صدمه ای که به سالمند وارد شده چه مدت طول می کشد؟
• وضعیت بیمار تحت چه نوع مراقبت از سالمندی بهبود می یابد یا بدتر می شود؟
• آیا با مراقبت از سالمند، او به طور کامل بهبود می یابد؟
• آیا ورزش درمانی، کاردرمانی یا گفتار درمانی در مراقبت از سالمند برای بهبود او نیاز است؟و چه کسی این خدمات را فراهم خواهد کرد؟
• شرایط پزشکی اضطراری چگونه مدیریت می شود؟
• سالمند به چه نوع مراقبتی نیاز دارد و مراقبت از سالمند چگونه انجام می گیرد؟
• آیا وسیله ی خاصی برای اکسیژن رسانی، نظارت بر شاخص های سلامتی و تغذیه وریدی نیاز می باشد؟بدانید که چه کسی نحوه استفاده از وسیله را به شما اموزش خواهد داد و چه نوع نگهداری از وسیله نیاز است. اطمینان حاصل کنید که در زمان های خرابی دستگاه فردی را دارید که با او تماس بگیرید.
• در مورد نیاز های دارویی سالمند از پزشک یا داروساز او بپرسید. بپرسید که چه وقت و تا چه مدت داروها باید مصرف شوند و عوارض جانبی هر دارو چیست و آیا ممکن است با داروهای دیگر تداخل ایجاد کنند.
• در مورد تغذیه بیمار و مواد غذایی که باید از آن پرهیز شود با پزشک مشورت کرد.

آماده کردن خانه برای مراقبت از سالمند بیمار

همچنین قبل از حضور سالمند بیمار در خانه با توجه به نوع بیماری باید شرایط خانه را برای مراقبت از سالمند آماده کنیم. به چند مورد در زیر اشاره شده است:

• میزی در کنار تخت سالمند تعبیه کنید تا وسایل ضروری مورد نیاز مانند دارو ها، آب و زنگی برای صدا زدن مراقب سالمند را روی آن بگذارید.
• بسته به توانایی سالمند برای حرکت، ممکن است به لگن بیمار، محل ادرار دستی و یا یک صندلی توالت قابل حمل نیاز داشته باشید.
• با نصب چراغ های روشنایی با نور زیاد در راه پله ها و مکان های پرخطر و نصب چراغ های حساس به صدا یا حرکت ، نور محیط و دید سالمند را بهتر کنید.
• فرش هایی که به زمین نمی چسبند را بردارید و سطوح غیر لغزنده را در حمام و توالت و آشپزخانه نصب کنید.
• به جای دستگیره های گرد دربها، دستگیره های اهرم مانند نصب کنید.
• سیستم واکنش اضطراری را نصب کنید.

همچنین گذاشتن میله در کنار حمام ،یا توالت فرنگی برای سالمندانی که با مشکلات حرکتی مواجه هستند میتواند مفید باشد.

نقش تغذیه در مراقبت از سالمند در خانه

اگر از سالمند در خانه مراقبت میکنیم باید به تغذیه آنها توجه شود و حتی گاهی لازم است غذایی متفاوت از سایر اعضای خانواده برای آنها تهیه شود. زیرا این دوره با ضعف و سستی در بدن همراه است که میتوان با مصرف مواد غذایی مناسب تا حدودی آن را جبران کرد .

به برخی از نکات مهم که در تغذیه سالمند باید به آن توجه شود در زیر اشاره شده است:

• رژیم غذایی سالمندان باید حاوی ویتامین ، املاح و به ویژه کلسیم باشد.
• مصرف کافی مایعات ، مواد پرفیبر ( نان کامل گندم ،گلابی رسیده ، آلو و زردآلو ) برای کنترل یبوست
• مصرف غذاهای نرم مثل انواع پوره، گوشت های نرم، سوپ ها، آش ها و آبمیوه برای مشکلات جویدن سالمندان
• کنترل مصرف نمک و سدیم برای سالمندان مبتلا به فشارخون
• توجه به مسئله تداخل دارویی
• توجه به نحوه سرو غذا برای سالمندان ؛ غذا به صورت رنگی و جذاب و در جمع سرو شود.
• توجه به تعداد وعده های غذایی (حداقل روزی ۵ وعده) و مقدار غذا در هر وعده کم باشد.
• کاهش مصرف چای و قهوه غلیظ پس از ساعت ۶ بعدازظهر محدود شود.
• در صورت کم خوابی، خوردن یک لیوان شیر قبل از خواب توصیه می شود.
• در تغذیه سالمندان به قد، وزن، محدودیت های رژیم، تمایلات فردی توجه شود.
• از مصرف الکل و کشیدن سیگار باید اجتناب کرد.
• مصرف تخم مرغ به ۳ عدد در هفته محدود شود.
• پرهیز از مصرف ادویه، غذاهای چرب و سرخ شده، سس مایونز، سبزی های نفاخ مثل کلم و گل کلم

سالمندان در این دوره ممکن است با بیماری هایی مثل فشارخون،پوکی استخوان،مشکلات گوارشی،مشکلات قلبی و….مواجه باشند که در این صورت با توجه به نوع بیماری سالمند و دستور پزشک مراقب، مصرف برخی از مواد غذایی را کاهش و بعضی دیگر را افزایش دهند.

تغذیه در بیمار سالمند

در مراقبت از بیمار سالمند در خانه باید علاوه بر رعایت نکات تغذیه ای از مصرف برخی مواد پرهیز کرد.

از مصرف نوشابه‌ گازدار و کافئین‌دار باید بصورت جدی خودداری شود.

یکی دیگر از مشکلات شایع که افراد سالمند با آن روبرو هستند یبوست است که میتوان با مصرف آب کافی و مواد غذایی فیبردار تا حد زیادی آنرا کنترل کرد. مواد فیبردار مانند نانهای سبوسدار، گلابی، آلو، سبزیجاتی مانند اسفناج و سبزی خوردن برای درمان یبوست توصیه میشوند.

یکی دیگر از گروه های مواد غذایی مهم برای سالمند، لبنیات است. در مصرف لبنیات بهتر است نکات زیر را مدنظر قرار دهیم:

•  لبنیات کم چرب را جایگزین نوع پرچرب آن کنید.
• مصرف بستنی و پنیرهای محلی پرچرب را کاهش دهید و به جای آن از پنیرهای کم چرب استفاده کنید
• برخی از سالمندان که تحمل شیر با لاکتوز را ندارند از نوع بدون لاکتوز آن استفاه کنند.

معمولاً افراد سالمند به دلیل عدم نیاز به سوزاندن کالری زیاد، اشتهای کافی به غذا خوردن ندارند. بنابراین توصیه میشود از حجم غذایی که میخواهند در طول روز مصرف کنند، کم کرده و تعداد دفعات غذا خوردن را افزایش دهند. این کار از بسیاری از بیماری‌ های گوارشی مانند افزایش ترشح اسید معده جلوگیری میکند.

نظافت بیمار سالمند

یکی از مسائل مهم در مراقبت و نگهداری سالمند در منزل توجه به نظافت است ممکن است. سالمند بیمار به علت مشکلات حرکتی و جسمی قادر به نظافت و استحمام خود نباشد در این صورت شاید لازم باشد با برخی از نکات در این زمینه آشنا شویم.

در زمان استحمام سالمند بهتر است به نکات زیر توجه شود:

• پیش از بردن سالمند به حمام محیط آن را گرم کنید و وسایل مورد نیاز مانند لباس و حوله و..را فراهم کنید.
• دمای آب را باتوجه به حساسیت سالمند و خواست خودش تنظیم کنید.
• برای جلوگیری از سوزش چشم ها از شامپو بچه استفاده کنید.
• به افراد سالخورده و کسانی که پوست خشکی دارند ۱ یا ۲ بار در هفته توصیه میشود.
• یک صندلی جهت جلوگیری از لیز خوردن و راحتی سالمند در حمام قرار دهید.
• همچنین نصب دوش دستی به سالمند کمک میکند سالمند بتواند در عین نشست برروی صندلی به شستشوی خود بپردازد.

در صورتی که فرد سالمند دچار بی اختیاری است پرستار می تواند از موارد کمک به سالمند استفاده کند:

• استفاده از ملحفه های مخصوص بی اختیاری(از بیمارستان ها تهیه کنید)
• استفاده از پوشک بزرگسالان
• استفاده از محافظ تشک (تشک را با محافظ تشک پوشانده،سپس رختخواب را روی آن قرار دهید)

بهتر است فرد بیمار یا سالمند موهایش را کوتاه نگه دارد تا راحتتر بتوانند به آنها رسیدگی کنند.

هچنین در کوتاه کردن ناخن بیمار سالمند مبتلا به دیابت باید بیشتر دقت شود.

شستشو  سالمند در بستر

در صورتی که سالمند بیمار در بستر باشد و به علت ناتوانی جسمی قادر به حرکت نباشد باید شستشو سالمند در بستر انجام شود. به این منظور باید نکاتی را رعایت کنیم.

ابتدا پنجره ها را ببندید،اتاق را گرم کنید و سایل مورد نیاز خود را در دسترس بگذارید.

وسایل مورد نیاز:

• یک ظرف آبگرم
•  دو عدد حوله
• صابون
• یک لیف یا پارچه ضخیم برای صورت
•  یک لیف یا پارچه ضخیم برای بدن
• پودر تالک
• یک ماده بوبر
• لباس تمیز
• مسواک و شانه

رو تختی را بردارید تا بیمار فقط زیر پتو باشد.هر عضوی از بدن سالمند بیمار را که میخواهید بشویید یک حوله زیرش قرار دهید تا تختخواب خیس نشود.اول صورت و گردن و گوشهای بیمار را با صابون بشویید سپس آب بکشید و خشک کنید.اگر حال بیمار خوب باشد ممکن است خودش بتواند این کار را انجام دهد. دستهای سالمند را از زیر بغل تا نوک انگشتان او با صابون بشویید و خشک کنید.به سالمندبیمار اجازه دهید دستهایش را در ظرف آب بشوید.سپس سینه و شکم بیمار را بشویید و خشک کنید.ران ها و ساق پای بیمار را به همین ترتیب بشویید و خشک کنید.

در صورت امکان انگشتها و کف پای بیمار را در ظرف آب بشویید.زیرا باعث نشاط سالمند خواهد شد.بعضی از بیماران می توانند خودشان کشاله ران و آلت تناسلی خود را بشویند ولی پتو را از روی آنها پس نزنید.اما اگر بیمار خیلی ناتوان و بیهوش است پرستار باید این کار را برایش انجام دهد و بهتر است که بیمار به پهلو و سمت شما دراز بکشد و شما پشتش را تمیز کنید.هنگامی که بیمار را می شویید تا حد امکان رویش را بپوشانید.هر وقت که آب سرد شد و پس از شستشوی آلت تناسلی آب را عوض کنید.

پیشگیری از بیماریهای احتمالی سالمند در بستر

در مراقبت از سالمند بیمار که در خانه بستری است بویژه آنهاییکه به هیچ وجه توانایی حرکت ندارند، باید توجه شود که این سالمندان مستعد بیمارایی های مختلفی از جمله زخم بستر هستند. این زخم ها معمولا در نقاطی که بدن با تشک در تماس است و پوست بدن در آن قسمت نازک است، ایجاد می شوند؛ مانند پاشنه پا، باسن، شانه ها و پشت سر. برای جلوگیری از زخم بستر شما باید حالت خوابیدن سالمند بیمار را هر دو ساعت یکبار عوض کنید و اگر خود توانایی حرکت دارد آنها را تشویق به این کار کنید.

به ملحفه و تشک فرد نیز توجه کنید، این تشک ها باید از جنس کتان یا ابریشم باشند و شما باید بطور مرتب آنها را شستشو داده، اتو کرده و صاف پهن کنید، زیرا ملحفه یا تشک کثیف و چروک احتمال ایجاد زخم بستر را بیشتر میکند. دقت کنید که بدن سالمند بطور منظم مرطوب شده باشد. از شامپوها و صابون های اسانس دار استفاده نکنید، زیرا پوست را خشک میکنند. همچنین مطمئن شوید که سالمند بیمار و در بستر شما بطور منظم و روزانه حداقل ۲ لیتر آب میخورد.

ترک ها، چروک ها، ورم، قسمت های درخشان و تاول ها نشانه هایی از زخم بستر هستند. اگر چنین علائمی را در بیمار سالمند خود مشاهده کردید به یک پزشک یا پرستار مراجعه نمایید.

به دنبال نشانه هایی از مشکلات تنفسی  باشید.  سالمندان در بستر به دلیل اینکه مرتب در رختخواب هستند، مایعات ممکن است در شش هایشان جمع شود که منجر به انسداد یا ذات الریه شود. برای اطمینان از اینکه این حالت روی نمی دهد و برای پیشگیری از مشکلات تنفسی در سالمندان در بستر شما باید بطور منظم حالت خوابیدن بیمار در بستر را عوض کنید.

مصرف به موقع داروها 

در مراقبت از بیمار سالمند در منزل باید حواسمان به این نکته باشد که فرد سالخورده ممکن است به علت ضعف بینایی یا بیماری هایی مثل آلزایمر یا مشکلات حرکتی ،خود قادر به مصرف داروهایش نباشد. بنابراین لازم است پرستار یا یکی از اعضای خانواده به این موضوع توجه کند و زمان بندی مشخصی برای مصرف داروها تعیین کند .همچنین مصزف برخی از داروها با هم ممکن است باعث ایجاد تداخل دارویی شود که در این مورد حتما باید با پزشک مشورت شود.

حمایت  عاطفی از سالمند

سالمندان که در بستر هستند بیشتر از قبل به نگهداری وحمایت عاطفی اطرافیان به خصوص  خانواده و دوستان نیاز دارند. سعی کنید در عین حمایت های روحی ،اگر سالمند به کار و هنر خاصی علاقه دارد آنها را تشویق کنید. همچنین میتوانید گاهی آنها را به ملاقات یکی از دوستان و اقوام ببرید .

معاشرت و گفتگو برای سالمند بیمار در بستر میتواند روحیه بخش باشد.”اما مراقب باشید افراط نکنید.”

وسایل مورد نیاز برای نگهداری از سلامت سالمند بیمار در خانه

برای نگهداری از بیمار سالمند در منزل ممکن است نیاز به برخی از وسایل تشخیصی باشد مانند:

• فشارسنج
• تشک ضدزخم بستر
• سوند ادراری
• لگن
• دستگاه تست قندخون
• پالس اکسی متر یا اکسیژن سنج خون
• وسایل کمک حرکتی مثل واکر،ویلچر،عصا و…

برای استفاده از دستگاه های بالا شاید نیاز به دانستن به برخی از نکات داشته باشیم.

در زیر به بررسی ۳ مورد کاربردی از موارد بالا میپردازیم.

فشارسنج

فشارخون یکی از مهمترین فاکتورهای سلامتی است. در نگهداری از سالمند در منزل ، داشتن دستگاه اندازه گیری فشار خون بسیار کاربردی و لازم است.  زیرا افت شدید یا بالارفتن فشارخون نیازمند مراجه فوری به مراکز درمانی است .کار با این دستگاه در خانه ،به خصوص با نوع دیجیتال آن آسان است .

اما برای به دست آوردن نتیجه بهتر ،خوب است نکات زیر را رعایت کنیم.

داشتن یک دستگاه فشارخون برای مراقبت از سالمندان مبتلا به بیماری قلبی و فشارخون در خانه ضروری است.

نحوه ی کار با دستگاه های تست قند خون در منزل

در نگهداری و مراقبت از بیمار سالمند،در منزل که دچار بیماری قند و دیابت هستند نیاز به چک کردن مکرر قند خون در ساعات مختلف روز داریم و بسیاری از بیماران سالمند ممکن است توان مراجعه به درمانگاه و کلینیک را نداشته باشند .بنابراین تهیه یک دستگاه تست قند خون برای مراقبت از سالمند بیمار در منزل میتواند بسیار مفید و شاید کم هزینه تر باشد.

با وجود تفاوت های ظاهری، روش استفاده از تمامی دستگاه ها برای اندازه گیری قند خون، تقریباً یکسان است به این صورت که ابتدا شدت ضربه سوزن (لنست) را تنظیم کرده و به وسیله آن نمونه یی از قند خون خود را روی نوار اندازه گیری قرار دهید و آن را وارد دستگاه کنید. پس از چند لحظه، میزان قند خون شما روی دستگاه نمایش داده خواهد شد.

دستگاههای قندخون دارای حافظه هستند که میتوان نتیجه را با نتایج قبلی مقایسه کرد.

لگن یک وسیله برای نگهداری سالمند در بستر 

لگن بیمار وسیله‌ای است که برای جمع‌آوری ادرار و مدفوع افرادی استفاده می‌گردد که توانایی استفاده از سرویس بهداشتی را ندارند.بازه ی گسترده‌ ای از بیماران ناچار به استفاده از این وسیله هستند. در مراقبت از سالمند بیمار در خانه و کسانیکه دوران نقاهت پس از عمل جراحی را سپری می‌کنند تا بیمارانی که دچار اختلالات حرکتی هستند و حتی افرادی که دچار بیماری‌هایی از قبیل آلزایمر، پارکینسون، زوال عقل می‌باشند مجبور به استفاده از این وسیله می‌باشند.

آموزش استفاده از لگن برای سالمند بیمار در خانه:
• پوشیدن دستکش های یکبار مصرف
• گذاشتن یک پد ضد آب زیر سالمند
• گرفتن کمر سالمند با یک دست ، گذاشتن لگن زیر باسن فرد با دست دیگر
• تنها گذاشتن فرد برای احترام به حریم خصوصی او ( اگر سالمند بیمار است پرستار نباید او را تنها بگذارد )
• در پایان پرستار سالمند موظف است بالای بستر سالمند را پایین بیاورد و از سالمند بخواهد تا باسنش را بلند کند ، سپس پرستار سالمند باید کمر او را با یک دستش بگیرد و با دقت ظرف ادرار را بردارد و آن را با یک حوله بپوشاند.

اگرچه نگهداری و مراقبت از سالمند بیمار در منزل ممکن است دشوار باشد اما باید در عین صبوری به این نکته دقت کنیم که هرچند دوران سالمندی به لحاظ ناتوانی و ضعف شباهت‌های زیادی به دوران کودکی دارد، اما یادمان باشد هرگز نباید با سالمندانمان چون کودک رفتار کنیم. برخی از ما در ارتباط با آنها اصلا مراقب به خطر افتادن‌ شان و مرتبه‌شان نیستیم.

بنابراین در هنگام مراقبت از سالمند در خانه سعی کنیم به جنبه ی روحی آنها نیز دقت کنیم.